What is a Blockchain? | Blockchain म्हणजे काय?

What is a Blockchain? | Blockchain म्हणजे काय?

नमस्कार मित्रांनो, आज आपण जाणून घेवू ब्लॉक चैन बाबत.

ब्लॉक चैन नेमक काय आहे? कशासाठी ह्याचा वापर केला जातो, आणि त्याचे फायदे ह्या सगळ्या बाबतीत आपण आजच्या ह्या ब्लॉग मध्ये घेणार आहोत.

ब्लॉकचेन म्हणजे काय? What is a Blockchain?

मित्रांनो ब्लॉकचैन ही एक माहिती संग्रहीत/रेकॉर्ड  करणारी प्रणाली आहे.

• ब्लॉकचैन तंत्रज्ञानांत  प्रत्येक नवीन माहिती साठी नवीन ब्लॉक्स हे चेनच्या माध्यमाने जोडले जातात म्हणून ह्याला ब्लॉकचैन हे नाव पडले.
• सोप्या भाषेत Chain of Blocks – किंवा रेकॉर्ड्सची लिस्ट. ज्यामध्ये विविध स्वरूपाची माहिती मोठ्या प्रमाणात – रियल टाईममध्ये साठवली जाते.
• प्रत्येक साखळीचा आपल्या आधीच्या साखळीतल्या माहितीशी संबंध असतो. ही माहिती एकदा रेकॉर्ड झाल्यानंतर बदलता येत नाही.

कशासाठी ब्लॉकचैनचा वापर केला जातो

• Cryptocurrency साठी ब्लॉकचेन हे तंत्रज्ञान वापरलं जातं.

ब्लॉकचैनचा वापर कसा केला जातो

 हे तंत्र माहिती बदलण्यासाठी प्रतिरोधक आहे.एकदा डेटा एखाद्या ब्लॉकमध्ये संग्रहित केला गेला तर तो बदलणे फार कठीण आहे. ब्लॉक साखळीतील प्रत्येक ब्लॉकचे तीन भाग असतात. डेटा, हॅश आणि मागील ब्लॉकचा हॅश ( hash of previous block)

ब्लॉकमध्ये संग्रहित डेटा कोणत्या ब्लॉकचेनवर वापरला जातो यावर अवलंबून असते. उदाहरणासाठी बिटकॉइन मधे व्यवहाराच्या तपशिलाविषयीचा (transaction details) डेटा साठवला जातो ज्यात सेंडर, रिसीव्हर आणि गुणांची रक्कम असते.

ब्लॉकमध्ये हॅश देखील असतो. आपण हॅशची तुलना फिंगरप्रिंटशी करू शकतो जी प्रत्येकाची वेगवेगळी असते. त्याचप्रमाणे प्रत्येक ब्लाॅकची हॅश व्हॅल्यू वेगळी असते. एकदा ब्लॉक तयार झाल्यानंतर त्याच्या हॅशची नोंद केली जाते. ब्लॉकमध्ये काहीतरी बदल घडवून आणल्याने हॅश ची व्हॅल्यू बदलते. ब्लॉकचा हॅश बदलल्यास तो ब्लॉक यापुढे समान ब्लॉक राहणार नाही.

ब्लाॅकमधील तिसरा घटक मागील ब्लॉकचा हॅश (previous block hash) आहे. हे प्रभावीपणे ब्लॉकची चेन तयार करते आणि ब्लॉकचेन अधिक सुरक्षित करते.

समजा एक तीन ब्लॉक्सची Blockchain आहे. प्रत्येक ब्लॉकमध्ये स्वतःची हॅश आणि त्याच्या मागील ब्लॉकची हॅश असते. ब्लाॅक नं. 3 चा हॅश ब्लाॅक नं. 2 मधे असतो तर ब्लाॅक नं. 2 चा हॅश ब्लाॅक नं 1 मधे असतो. पहिल्या ब्लॉकला जेनेसिस ब्लॉक असे म्हणतात. आता जर कुणी ब्लॉक क्र. 2 मधल्या माहितीमधे छेडछाड केली तर यामुळे 2nd ब्लॉकच्या हॅशमध्ये देखील बदल होतो. ह्यामुळे ब्लाॅक नं. 3 मधे स्टोअर केलेला ब्लॉक नं. 2 चा जूना हॅश जुळत नसल्याने ही संपूर्ण ब्लॉकचेन अवैध बनते. ह्यामुळे सुरक्षितता खूप वाढते.

दैनंदिन जीवनात Blockchain चे काही उपयोग पाहू या,

आजच्या डिजिटल जगात आपण दररोज बरेच ऑनलाईन व्यवहार करतो परंतु काहीवेळा आपले व्यवहार अयशस्वी होतात. याचे कारण दैनंदिन व्यवहाराची मर्यादा ओलांडणे, तांत्रिक समस्या, खाते हॅक होणे किंवा कदाचित उच्च हस्तांतरण शुल्क असू शकते. वाढत्या लोकसंख्येच्या रूपात पुढील काही वर्षांत ही एक मोठी समस्या बनू शकते. या समस्येचे निराकरण करण्यासाठी क्रिप्टोकरन्सीची संकल्पना अस्तित्वात आली.

क्रिप्टोकरन्सी डिजिटल किंवा आभासी चलनाचा प्रकार आहे जी ब्लॉकचेन म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या तंत्रज्ञानावर चालते.

1. क्रिप्टोकरन्सी बनावट प्रतिरोधक आहे.

2. केंद्रीय प्राधिकरणाची(central authority) आवश्यकता नाही
3. मजबूत आणि जटिल अल्गोरिदमसह कूटबद्ध आहे.

आता आपण A आणि B दरम्यानचा बिटकॉइन व्यवहार पाहूया,

बिटकॉइन नेटवर्कमधील प्रत्येक वापरकर्त्याकडे दोन की असतात, पब्लिक की आणि प्रायव्हेट की.

पब्लिक की हा जगाला माहीत असणारा एक अॅड्रेस आहे उदाहरणार्थ ईमेल अॅड्रेस तर प्रायव्हेट की ही एक अद्वितीय अॅड्रेस आहे जो केवळ वापरकर्त्यालाच माहीत असतो. उदा. पासवर्ड

प्रथम A हा B ला त्याला किती BitCoin पाठवायचे आहेत हे त्याच्या आणि B च्या युनिक अॅड्रेसवर (उदा. वाॅलेट अॅड्रेस) हॅशिंग अल्गोरिदमसह पाठवतो. हे सर्व व्यवहार तपशिलांचा एक भाग आहे. एन्क्रिप्शन अल्गोरिदम आणि A ची प्रायव्हेट की वापरून हे तपशील संरक्षित केले जातात. हे सर्व व्यवहारावर डिजिटल स्वाक्षरी करण्यासाठी आणि व्यवहार A मधून आला आहे हे दर्शविण्यासाठी केले गेले जाते. हे आउटपुट आता B च्या पब्लिक की चा वापर करून जगभर इंटरनेटचा वापर करून प्रसारित केले जाते. यानंतर B ची प्रायव्हेट की वापरुन तो संदेश डिक्रिप्ट केला जाऊ शकतो. वेगवेगळ्या क्रिप्टोकरन्सी वेगवेगळ्या हॅशिंग अल्गोरिदम वापरतात.

समजा एखाद्या सुपरमार्केटला उत्पादनांच्या खराब गुणवत्तेमुळे हाय रिटर्नची (High Returns) समस्या भेडसावत आहे. ज्या ठिकाणी समस्या उद्भवली आहे त्याचे अचूक क्षेत्र शोधण्यात ते असमर्थ आहेत.

या समस्येचे निराकरण करण्यासाठी ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान वापरले जाऊ शकते. उत्पादन, पॅकिंग, शिपिंग आणि वितरण या प्रत्येक प्रक्रियेस एक ब्लॉक समजले जाते. प्रत्येक ब्लॉक मध्ये प्रत्येक गोष्ट रेकॉर्ड केली जातो. म्हणून कोणत्या ब्लॉकमध्ये समस्या आली हे शोधणे खूप सोपे आहे जसे की सगळ्या प्रक्रियेत किती डेटा आहे ह्यापेक्षा प्रत्येक ब्लाॅकमध्ये किती डेटा खराब आहे हे समजणे तुलनेने सोपे आहे.

वरील उदाहरणात समजा प्राॅब्लेम हा पॅकिंगमधे आहे हे समजले तर त्यावर तोडगा काढणे सोपे होते. अशा प्रकारे ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानाचा वापर करून मोठे प्रश्न सहजपणे सोडविले जाऊ शकतात.

 

Blockchain नेटवर्कचे 4 प्रकार

• ब्लॉकचेन्स कन्सोर्टियम
• अर्ध-खासगी ब्लॉकचेन्स
• खाजगी ब्लॉकचेन्स
• सार्वजनिक ब्लॉकचेन्स

ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानाचा वैशिष्ट्ये?

• विविध स्वरूपाची माहिती मोठ्या प्रमाणात – रियल टाईममध्ये साठवली जाते.
• माहिती एका सुरक्षित ब्लॉकमध्ये  ठेवून अशे अनेक ब्लॉक एकात एक ठेवण्यासारखं हे असतं.आणि हे सर्व ब्लॉक जगभरातून वेग वेगळ्या कम्प्युटरच्या माध्यमातून एकाच वेळी निर्माण केलेले असतात.परिणामी हे व्यवहार अतिशय सुरक्षित होतात आणि ही यंत्रणा हॅक करणं शक्य नसतं. कारण एकाच वेळी जगभरातील syestem hack करणे अशक्य असते.
• ऑनलाईन व्यवहारांसाठी ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान सगळ्यात सुरक्षित मानलं जातं.
• शिवाय त्यामध्ये गुप्तता आहे. आणि व्यवहार फक्त दोन व्यक्ती किंवा संगणकांदरम्यान होतो. त्यामुळे त्यावर इतर कुणाचं नियंत्रण नसतं. म्हणूनच ब्लॉकचेन व्यवहार डेमोक्रॅटिक किंवा मुक्त मानले जातात.

भविष्यात Blockchain तंत्रज्ञानाचा वापरः

1. स्मार्ट कॉन्ट्रॅक्ट
2. ओळख व्यवस्थापन (Identity Management)
3. पुरवठा साखळी वापर (Supply Chain)
4. क्रॉस बॉर्डर पेमेंट्स

हा ब्लॉग तुम्हाला कसं वाटला हे आम्हाला कमेन्ट द्वारे कळवा. ब्लॉग आवडल्यास इतरांनाही शेअर करा.