नमस्कार मित्रांनो, 

गेल्या वर्षी कोरेना ने जगभर थैमान घातले, ज्यामुळे जगभर सामान्य लोकांच जिवन विस्कळीत झालं …. बर्‍याच जनांचे काम प्रभावीत झाले. असे असताना शेलार मार्केटकडे आपण पाहिल तर लक्षात येईल की मागील वर्षे २०२० व चालू वर्षे २०२१ मध्ये खूप सारे IPO बाजारात आले. वरचेवर आपण ऐकत असतो आज या कंपनीचा IPO बाजारात येणार आहे उद्या त्या कंपनीचा IPO बाजारात येणार आहे. जर तुम्हाला हि अश्या बातम्यांमध्ये रूची असेल तर एक शब्द नेहमी तुमच्या वाचनातून गेला असेल, आणि तो आहे- GREY MARKET PREMIUM.

बातम्यांमध्ये ही तुम्ही नेहमी ऐकले असाल की कंपनी ‘A’ या IPO चा Grey market premium 60% आहे.

पण तुम्हाला माहीत आहे का कि Grey Market Premium काय आहे? चला तर मग आजच्या या लेखात आपण जाणून घेवू की Grey market premium नक्की काय असतं? 

 

IPO Grey market काय आहे? | What is Grey Market ?

IPO Grey market ह्याला आपण एक काळा बाजार ही बोलू शकतो. येथे ट्रेडर इनफॉर्मल पद्धतीने कंपनी शेअर्स मध्ये ट्रेडींग करतात. कंपनीचे शेअर IPO च्या माध्यमातून लाँच होण्याआधीच येथे ट्रेडिंग होते. 

हि एक Unofficial मार्केट असते त्यामुळे इथे कोणतेही नियम किंवा Regulations नसतात. अश्या प्रकारच्या ट्रेडिंग मध्ये SEBI ची कसल्याही प्रकारची जबाबदारी नसते. 

Grey Market मध्ये Unofficial व्यवहार असल्याने, इथे कोणतेच नियम लागु होत नाही. येथे SEBI ची दखल ही नसते. 

Grey market चे संचालन केवळ काही लोकांन द्वारे म्युच्युअल ट्रस्ट वर होतो. 

कोणतीही कंपनी जेव्हा IPO लाँच करते, तेव्हा ती आपल्या शेअरची टेस्टींग ग्रे मार्केट मध्ये करते. कंपनीच असे करण्यामागचे बरेच कारणे असू शकतात, जसे IPO वैल्यूएशन ची गणना करने किंवा IPO च्या डिमांड ची एक आईडिया लावणे.

 

Grey market Premium (GMP) 

Grey market premium ती किंमत असते, ज्यावर कंपनीच्या शेअर ची ट्रेडिंग ग्रे मार्केट मध्ये होते. 

समझा, कि स्टॉक ‘ A’ ची Issue  Price 200 रुपये आहे,

ग्रे मार्केट प्रीमियम 300 रुपये आहे याचाच अर्थ कि एक रिटेल निदेशक त्या कंपनीचे शेअर्स 500 रुपये ( 200+300) वर विकत घेण्यासाठी तयार आहे. 

ग्रे मार्केट मध्ये अश्या प्रकारे Transaction होतात.

चला आपण अजून एक उदाहरण पाहू : 

• समझा कि IDFC BANK ची issue price 100 रुपये आहे आणि IDFC BANK चे ग्रे मार्केट प्रिमियम 50 रुपये आहे. अश्या कंडीशन मध्ये GMP पॉझिटिव्ह आहे. प्रिमियम पॉझिटिव्ह असल्याने IDFC BANK च्या शेअर्सची ट्रेडिंग 100+50 = 150 रुपयांवर होते.
• आता ह्याच उदाहरणात IDFC BANK चा GMP -30 रुपये आहे तसेच Issue  price 100 रुपये आहे. आता लक्ष्य द्या ग्रे मार्केट प्रीमियम निगेटिव आहे म्हणून IDFC BANK चे शेअर्स विकणाऱ्या निवेशक साठी शेअर्सची ट्रेडिंग 30 रुपयेच्या डिस्काउंट वर होईल (100-30=70)

येथे लक्षात घेण्यासारखी एक गोष्ट आहे ती म्हणजे GMP जास्त VOLATILE असतो, आणि ही Volatility तो पर्यंत असते जो पर्यंत शेअर्सची ट्रेडिंग स्टॉक एक्सचेंज मध्ये सुरू होत नाही.

ग्रे मार्केट मध्ये ट्रेडिंग का केले जाते?

ग्रे मार्केटची ही संकल्पना बर्‍याच काळापासून चालू आहे. त्याचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे जर किरकोळ गुंतवणूकदाराला असे वाटले की भविष्यात एखाद्या कंपनीच्या शेअर्सची किंमत वाढणार आहे, तर याद्वारे ते मागणी व पुरवठा या संकल्पनेवर सूचीबद्ध होण्यापूर्वी कंपनीचे शेअर्स खरेदी करु शकतात.

याशिवाय त्याचा दुसरा फायदा म्हणजे स्टॉक एक्सचेंजमध्ये आयपीओ लिस्ट  होण्यापूर्वीच व्यापारी या कंपनीमधून एक्झिट घेऊ शकतात.

जर एखाद्या गुंतवणूकीला कोणत्याही कारणास्तव IPO साठी अर्ज करता येत नसेल तर तो याद्वारे IPO मध्ये गुंतवणूक करू शकतो किंवा अर्ज केल्यानंतरही ज्या गुंतवणूकदारांना अधिक शेअर  खरेदी करायचे असले तर ते देखील या कंपन्यांच्या ग्रेच्या माध्यमातून शेअर्स खरेदी करू शकतात

कंपन्या ग्रे  मार्केट बाजाराला व्यापार करण्यास परवानगी का देतात?

• कंपनी स्टॉक एक्सचेंजमध्ये लिस्ट होण्यापूर्वीच ग्रे मार्केट मध्ये व्यापार होतो.
• याद्वारे Underwriters ला IPO च्या मूल्यांकनाविषयी माहिती मिळते.
• याद्वारे Underwriters ला कंपनीच्या शेअरच्या  मागणी व पुरवठा याबद्दलही माहिती मिळते आणि हा व्यापार कंपनीच्या भविष्यातील योजनांबद्दल निर्णय घेण्यास उपयुक्त ठरतो.

कंपनीची यादी आणि ग्रे मार्केटमध्ये 6 दिवसांचे अंतर आहे, ज्यामध्ये Underwriters शेअर्सची विक्री करण्यास सुरवात करतात आणि ग्रे मार्केट मध्ये शेअर्सची विक्री करण्यास उत्सुक असतात.

• हे वाचा : Tatva Chintan IPO नक्की करायचे का यात गुंतवणूक? | Tatva Chintan IPO Review

कोस्टाक रेट (Kostak Rate) म्हणजे काय?

कोणत्याही कंपनीच्या शेअर्सची यादी करण्यापूर्वी गुंतवणूकदाराने IPOअर्ज विकून जे उत्पन्न केले त्यास कोस्ताक रेट असे म्हणतात.

IPO  वाटपाचा जोखीम घेऊ इच्छित नसलेल्या गुंतवणूकदारांसाठी हे खूप फायदेशीर आहे.

सोप्या भाषेत, जर एखाद्या गुंतवणूकदाराने IPO साठी अर्ज केला असेल परंतु तो त्या IPO ची सदस्यता घेऊ इच्छित नसेल तर तो ग्रे मार्केटच्या इच्छुक खरेदीदारास आपला अर्ज विकू शकतो. या प्रकरणात, आयपीओ अर्ज त्या खरेदीदाराद्वारे गुंतवणूकदाराच्या वतीने वर्गणीदार होईल आणि खरेदीदार त्या गुंतवणूकदारास ठराविक रक्कम देईल. या प्रक्रियेमध्ये गुंतवणूकदाराने मिळवलेल्या नफ्यास कोस्ताक रेट असे म्हणतात.

कोस्टाक रेटचे मूल्य वेगवेगळ्या IPO नुसार बदलते. त्याचा फायदा असा आहे की खरेदीदारास त्यात नफा किंवा तोटा असू शकतो, परंतु निश्चित कोस्तक दराचा फायदा गुंतवणूकदारास मिळेल.

महत्त्वाचा मुद्दा –

• IPO ग्रे मार्केट प्रीमियम खूप अस्थिर आहे आणि त्याचे दर बरेच चढउतार होऊ शकतात. म्हणून, ग्रे मार्केट IPO दरांच्या आधारे कोणत्याही प्रकारच्या गुंतवणूकीचा निर्णय घेणे आपल्यासाठी धोकादायक असू शकते.
• IPO ग्रे मार्केट दर बाजारपेठेनुसार वेगवेगळे असतात. GMP दर बाजारानुसार बदलू शकतात.
• ग्रे बाजारात प्रति शेअर IPO दर IPO GMP म्हणून ओळखला जातो.
• ग्रे मार्केट मध्ये IPO application चा व्यापार करून गुंतवणूकदाराने प्राप्त केलेली रक्कम कोस्ताक रेट म्हणून ओळखली जाते.

निष्कर्ष –

तर अशा प्रकारे आम्हाला माहित आहे की ग्रे मार्केट  म्हणजे काय आणि कंपन्या आणि गुंतवणूकदारांसाठी ते फायदेशीर कसे आहे.

ग्रे मार्केट मध्ये कोणत्याही संस्थेचे नियम लागू नसल्यामुळे गुंतवणूकदारांनी असे बाँड दिले की ते अद्याप स्टॉक एक्स्चेंजमध्ये सूचीबद्ध नसलेल्या शेअरची खरेदी करण्यास तयार आहेत.

एक सचेत गुंतवणूक म्हणून, आपण नेहमी आपल्या जोखमीच्या आधारावर कार्य केले पाहिजे.

धन्यवाद !!